De overdracht van een reeks speerpunten en zwaardfragmenten uit de bronstijd, maar ook hoefijzers en werktuigen in silex, vond deze week plaats.

Eind jaren 1960 vond Jos Grimon bij het graven van een drenkput voor vee een reeks bronzen wapens. De vindplaats was Nederviersel, aan de noordelijke oever van de Kleine Pulse Beek, op korte afstand van de familiehoeve Grimon aan de Vaarheuvel. In de streek kennen de mensen de hoeve nog van de legendarische Hoogwaterfeesten van vroeger. De vindplaats ligt in het valleigebied van de Kleine Nete, gekenmerkt door natte bodems. In het verleden, en zeker in de steentijden, trok de combinatie van natte valleien en hogere, drogere ‘donken’, mensen aan. Jos Grimon deed hier tientallen vondsten uit het mesolithicum, van circa 9.000 tot 4.500 jaar voor Christus, maar ook uit latere periodes.

Pendel

Boer Grimon was een speciaal figuur. Hij stond in de omgeving bekend als iemand die met zijn pendel de beste plaats voor een goede grondwaterput kon aanduiden. Veel mensen deden om die reden een beroep op hem. Het is met diezelfde pendel dat hij de meeste archeologische vondsten deed. Hij had oog en interesse voor geschiedenis. Een speerpunt of zwaardfragment zouden de meeste mensen nog wel herkennen, maar Jos Grimon ontdekte ook bewerkte dierenbotjes met stempels en vuurstenen die door de Neanderthalers waren gebruikt.

“Schoolkinderen mochten komen kijken, maar voor de rest was vader heel voorzichtig”, vertelt zoon Marc. “Hij bewaarde alles in dozen naast zijn bed. Als hij weg moest, begroef hij zijn verzameling soms in de grond zodat ze zeker niet gepikt zou worden. Archeologen zoals mijnheer Van Impe kwamen speciaal kijken. Handelaars en verzamelaars boden veel geld, maar vader wou nooit iets van de hand doen. Het Archeologisch Museum in Grobbendonk wou zijn verzameling ook graag, maar vader hield de boot altijd af.”

Jef Grimon herinnert zich hoe efficiënt zijn vader met de pendel brons kon zoeken. “Hij tekende plannetjes uit tot op de millimeter. Op een dag moest hij naar een teerfeest. Hij verzocht mij en mijn broer ergens een put te graven. En effectief, we hebben daar een bronzen object gevonden. Vader was een crack. Wetenschappers hebben nadien met apparaten de bodem gescand en niks meer gevonden.”

Vijf jaar geleden bracht professor Warmenbol de verzameling Grimon weer onder de aandacht. In overleg met de kleinkinderen beslisten zijn zeven zonen en vier dochters om alle vondsten, waaronder acht speerpunten, een bijl en fragmenten van vijf zwaarden, over te dragen aan het erkend Provinciaal Archeologisch Depot van de provincie Antwerpen. “Vader is in 2010 overleden, maar zou heel fier zijn geweest met onze keuze”, denkt zoon Marc. “Als er stukken op tentoonstellingen worden getoond, zullen wij als kinderen en kleinkinderen uitgenodigd worden. Het geheel aan vondsten raakt niet versnipperd. Binnen honderd jaar, als wij al lang dood zijn, zal er nog sprake zijn van ‘de verzameling Grimon’. Die gaat ons allemaal overleven.”

Jef Grimon toont de hoefijzers, inclusief de nagels. “Sommige voorwerpen blonken als goud toen vader ze bovenhaalde, doordat ze perfect bewaard in een moeraslaag hadden gezeten.”

Mee op initiatief van het depot zijn de wapens intussen onderzocht. Ze blijken wel degelijk gebruikt te zijn – er zijn sporen van geweld op te vinden –, maar – iets mysterieuzer – ze zijn ook verbrand en deels gesmolten. “Een sluitende uitleg hebben we daarvoor nog niet. Wat wel vaststaat, is dat de vondsten uniek zijn voor de regio. De meest nabije vergelijkbare vondsten vinden we immers in Frankrijk en Engeland, respectievelijk in de valleien van de Seine en de Thames”, zegt Ignace Bourgeois, adviseur archeologie van de dienst Erfgoed van Provincie Antwerpen.

Of hij er een waarde op kan plakken? “Het is zoals met kunst: wat de zot ervoor geeft. Het siert Jos Grimon dat hij nooit voor de centen heeft gekozen. Hij wou zijn verzameling niet opsplitsen.” Hoe uniek de vondsten zijn? “Je moet dit toch op Benelux-niveau zien”, zegt Bourgeois. “De dichtstbijzijnde collectie die in het Naamse Petigny werd gevonden, is veel kleiner. Stel dat het British Museum in Londen ooit een tentoonstelling wil houden over dit tijdperk en ze zoeken nog vondsten van het vasteland, dan komt de verzameling Grimon hiervoor zeker in aanmerking. Is dat voldoende antwoord op je vraag hoe waardevol deze collectie is?”

Het Verhaal van Vlaanderen

Gedeputeerde Luk Lemmens verwees naar Het Verhaal van Vlaanderen. “We zijn zeer dankbaar voor het vertrouwen in ons depot. Wij garanderen dat dit stuk familiegeschiedenis bij ons in veilige handen is en altijd als een geheel bewaard zal blijven. We hopen dat deze overdracht inspirerend mag werken voor andere eigenaars van dergelijke oude collecties.”

Als blijk van waardering voor de schenkers, wijdde het depot een rijk geïllustreerde archeologiebrochure aan ‘De verzameling Grimon’. De eerste exemplaren van de publicatie werden overhandigd aan de familie. De gratis brochure is aan te vragen via erfgoed@provincieantwerpen.be of 03/240.64.28.

Een selectie uit ‘De verzameling Grimon’ zal ook te zien zijn op de tentoonstelling ‘Eigen/Aardig. Kunst en archeologie in dialoog’. Deze loopt vanaf 20 april in het provinciehuis.

Jos Grimon deed zijn vondsten in de jaren zestig. Wat zegt de huidige wetgeving? “Als je toevallig een archeologische vondst doet op je eigen eigendom, blijft dat ook je eigendom”, legt Bourgeois uit. “Het is dan wel niet de bedoeling dat je zelf verder gaat graven, maar dat je een wetenschappelijke dienst zoals de onze inlicht.”