Bij bijna één op de twee Belgen met darmkanker wordt de ziekte laattijdig ontdekt. Dat betekent dat hun overlevingskansen drastisch verlagen: tot amper vijftien procent in een vergevorderd stadium met uitzaaiingen. Als de darmkanker daarentegen in een vroeg stadium – bijvoorbeeld via de gratis darmkankertest die de overheid al tien jaar verspreidt bij iedereen tussen 50 en 74 jaar – wordt ontdekt, stijgen de overlevingskansen tot 90 procent.

Toch gaat bijna de helft van de aangeschreven Vlamingen (47,5 procent volgens de recentste cijfers) niet in op die gratis testopportuniteit. In Wallonië en Brussel liggen de deelnamepercentages zelfs nog een heel stuk lager. Daar haalt men amper 20 procent, ook omdat het daar anders georganiseerd wordt: mensen moeten er eerst naar de dokter of naar de apotheek alvorens ze een zelftest krijgen.

Schaamte

Het laattijdig ontdekken van darmkanker resulteert jaarlijks in zo’n 3.000 sterfgevallen in ons land, of negen per dag. “Patiënten die de gratis test niet deden, hebben daar natuurlijk later spijt van”, zegt dokter Luc Colemont van de vzw Stop Darmkanker. “Maar dit soort spijt is vermijdbaar. Te vaak horen we nog dat patiënten de test niet deden, omdat ze niet wisten dat het zo belangrijk was.” Colemont vermoedt dat ook schaamte een rol speelt. “Mensen lopen niet graag te koop met onregelmatigheden in hun stoelgang, zelfs niet bij een dokter”, zegt hij.

Dat “het niet in de familie zit” is een vaak gehoord excuus om niet deel te nemen aan het bevolkingsonderzoek. Nochtans is 80 procent van de darmkankers niet erfelijk of familiaal. Zo ontwikkelen veel darmkankers zich uit een combinatie van factoren, waarbij een ongezonde levensstijl een belangrijke rol speelt. De meeste darmkankers ziet men vanaf 50 jaar.

Al merkt dokter Colemont de laatste jaren een toename bij jongere patiënten. Zo blijkt uit de recentste cijfers dat 10 procent van de patiënten jonger is dan 50. “Men ziet dat in alle westerse landen. Een verklaring hebben we nog niet. Heeft het te maken met dat we te veel een zittend leven leiden? Luchtverontreiniging? Andere redenen? Hoe dan ook zou ik ervoor pleiten om de minimumleeftijd voor de gratis test te verlagen naar 45 jaar. Of, indien dat niet betaalbaar is voor de overheid, op zijn minst die mensen meer te sensibiliseren.”

Snel en gratis

Wie de gratis test via de post toegestuurd krijgt, kan die in enkele minuten thuis uitvoeren. Met een staafje neem je een staaltje van de stoelgang, dat je nadien in een buisje steekt. Na het invullen van de nodige papieren stuur je het staaltje via de bijgeleverde enveloppe gratis terug naar het Centrum voor Kankeropsporing. Tien werkdagen later krijg je een brief met het resultaat. Vertoont de test te veel bloed , dan krijg je het advies verder darmonderzoek te laten doen.

“Geen paniek: een positieve test wil niet noodzakelijk zeggen dat je darmkanker hebt”, zegt Colemont. “Het kan ook gaan om goedaardige poliepen, die via een coloscopie verwijderd kunnen worden. Die krijgen dan geen kans meer om darmkanker te worden. En als er toch sprake is van kanker, is het bijna altijd in een beginstadium. Dat vergroot natuurlijk de kansen op genezing.”

Nochtans: één op de vijf Vlamingen die positief testen, laat zich niet verder onderzoeken. Vaak uit schrik voor het resultaat. “Dat cijfer moet ook absoluut omlaag”, besluit Colemont.

Tom Waes: “Ik ging ervan uit dat ik er te jong voor was, maar er werden poliepen vastgesteld”

Vanaf 1 maart, de start van de internationale darmkankermaand, zullen verschillende bekende Vlamingen via een campagne op sociale media oproepen om deel te nemen aan de gratis darmkankertest. Dat doen ze onder de leuze ‘Vermijd spijt en doe de test’. Onder anderen Tom Waes, Geena Lisa, Nic Balthazar en Veerle Dobbelaere scharen zich achter de campagne.

Presentator Tom Waes (54): “Darmkanker zit bij mij in de familie, bij mijn vader waren ze er maar net op tijd bij. Kort na zijn diagnose kwam ik dokter Luc Colemont van de vzw Stop Darmkanker tegen. Ik vroeg hem of het verstandig was om me te laten testen. Ik ging ervan uit dat ik daar op mijn 40ste te jong voor was. Maar dokter Colemont raadde me aan om het meteen te laten doen, en er werden inderdaad kleine poliepen bij mij vastgesteld. Die werden meteen weggehaald, voor ze onheil konden aanrichten. Sindsdien laat ik me om de paar jaar testen. Het is een kanker waarbij het verschil tussen een vroege en late diagnose enorm is: die test geregeld laten doen is dus ontzettend belangrijk. Ik heb daarom tegen dokter Colemont gezegd: Misbruik me maar, zeg me maar wat ik kan doen om de campagne te steunen. Als er één ding leuk is aan bekend zijn, is het dat je kan sensibiliseren en levens kan redden.”