Praktisch

Start en einde: Blaubergsesteenweg 205, 2230 Herselt

Deze wandeling is een combinatie van twee bestaande Elsschotwandelingen. Alle info over de bestaande interactieve routes vind je op www.herselt.be/elsschotwandeling.

Tip: draag zeker laarzen of stevige wandelschoenen wanneer het geregend heeft. In Helschot kan het heel drassig zijn.

Silhouet kerk

Naast een bank in de schaduw van de kerk staat een silhouet van Willem Elsschot uit cortenstaal. “Het is gemaakt op basis van foto’s en even groot als Elsschot zelf”, zegt onze gids Evi. “Van hieruit hebben we een mooi zicht op De Verlossing, de brasserie die vernoemd is naar Elsschots roman uit 1921. In datzelfde huis kwam de kleine Elsschot, toen nog Alfons De Ridder, vanaf zijn achtste logeren. Het was destijds de kruidenierswinkel van zijn oom Flup Van Elst en zijn tante Bernadien Willekens.”

Elsschot woonde in Antwerpen, maar kwam met zijn ouders naar hier op vakantie. Later bracht hij zijn eigen gezin mee. “Het Huwelijk, een van Elsschots bekendste gedichten zou gebaseerd zijn op de weinig liefdevolle relatie tussen zijn tante en oom.” Elsschots eerste roman, Villa des Roses (1913) gaat over een familiepension in Parijs. De eerste versie van het boek zou hij geschreven hebben in Blauberg.

“Herselt telt vijf grote bosgebieden. Hertberg is het meest bekende en toegankelijke. Het is het grootste groendomein van onze provincie”, weet Evi. Elsschot maakte vaak lange wandeltochten door de bossen van Herselt. De rust en het groen stonden in groot contrast met het bruisende Antwerpen, waar Elsschot zich als adolescent ontpopte tot dichter, flamingant en bohemien.

Hier kwam hij terecht in een totaal andere wereld. Blauberg was in Elsschots jeugd een dorp zonder elektriciteit, waar meneer pastoor het voor het zeggen had. Dankzij intense studieretraites in Blauberg, ver weg van het Antwerpse feestgedruis, behaalde Elsschot in 1904 een diploma handelswetenschappen. Hij werkte in de advertentie- en reclamewereld, maakte omzwervingen langs Parijs en Rotterdam en richtte na de Eerste Wereldoorlog in Antwerpen een eigen reclamebureau op.

Mie Maan

“Het verhaal van Mie Maan past in het volwassen leven van Elsschot. Hij kwam vaak in deze herberg, die destijds werd uitgebaat door Louis Jennes en zijn vrouw Maria ‘Mie Maan’ Wouters. Het was algemeen geweten dat Elsschot een oogje had op Mie Maan. Telkens wanneer hij het café binnenkwam, werd ze door haar man naar de keuken gestuurd.”

Elsschot was in die tijd zelf ook getrouwd. Zijn vrouw Fine was op haar 18de zwanger geraakt van hem. Ze zouden pas zeven jaar later trouwen, nadat Elsschot zijn diploma had behaald. De huwelijksreis ging naar Blauberg. Het koppel kreeg in totaal vier kinderen en bleef 60 jaar samen. “Hun dood was heel opmerkelijk. Elsschot overleed op 31 mei 1960, zijn vrouw Fine amper een dag later”, weet Evi. Ze liggen samen begraven op het Schoonselhof in Antwerpen.

Helschot

In 1900 werden Elsschots eerste gedichten gepubliceerd, toen nog onder zijn echte naam. Eentje daarvan is ‘k Heb in mijn jeugd gelijk een beest gezopen, geïnspireerd op zijn kroegentochten in het Antwerpse Schipperskwartier. “Elsschot haalde vaak inspiratie uit zijn eigen leven en omgeving”, legt Evi uit. “Hier in Blauberg ging hij graag luisteren naar de volksverhalen die op café werden verteld.”

“Zijn schrijversnaam zelf verwijst naar deze plek, natuurgebied Helschot. Hij had nood aan een pseudoniem om niet verward te worden met tijdgenoot en schrijver André De Ridder. Elsschot droeg trouwens altijd een bolhoed, zelfs tijdens wandelingen in het bos.”

Naast het schrijven, bleef Elsschot actief in zijn reclamebureau. “Die twee werelden bestonden naast elkaar. Onder zijn echte naam was hij een harde zakenman, als Willem Elsschot een zachtaardige schrijver.”

Het Dwaallicht

Tot tien jaar voor zijn dood zou Elsschot naar Blauberg blijven komen. Zijn laatste roman, Het Dwaallicht, verscheen in 1946. “In het boek vertelt hij over nachtelijke omzwervingen in Antwerpen. Tegelijk verwijst hij subtiel naar zijn dwaaltochten in de moerassen van Helschot.” Pol Van Domburg, het hoofdpersonage uit De Verlossing (1921), zou gebaseerd zijn op Elsschots oom Flup van de kruidenierswinkel. De zeer religieuze Miejef, de nicht van Elsschot, wordt in het boek de devote Anna. Vrijdenkers Frits en Ida zijn Elsschot en zijn vrouw zelf. “

Tijdens zijn carrière schreef Elsschot klassiekers als Kaas (1933) en Lijmen/Het Been (1923/1938). In zijn boeken verzon Elsschot ook nieuwe namen voor dorpen in deze omgeving. Blauberg werd Groendal, Wolfsdonk Wolfskuil en Averbode Negenbergen. Die namen komen we ook tegen aan het einde van de wandeling. Ze staan geschreven op een wegwijzer in de tuin van Brasserie De Verlossing.”

Leuke stops in de buurt

A. Brasserie De Verlossing

Brasserie vernoemd naar een boek van Elsschot dat van bij de uitgave in 1921 tot in de jaren 50 op de lijst van verboden lectuur stond omdat het antiklerikaal zou zijn. De uitbaters hebben geprobeerd om in het interieur van hun restaurant de kruidenierszaak van weleer opnieuw tot leven te wekken. Chef-kok Stef Verstappen serveert traditionele Belgische gerechten.

Blauberg 12, 2230 Herselt, www.deverlossing.be

B. Café Den IJzer

Een volkscafé dat ook ten tijde van Elsschot al bestond. Hij ging er geregeld een borrel drinken bij de stoof en luisteren naar de verhalen van cafégangers. Elke dag open vanaf 10u, gesloten op donderdag.

Blauberg 6, 2230 Herselt

C. Bierkroeg Den Hulst

Bekende bierkroeg met liefst driehonderd bieren op de kaart en dertien van het vat. Gezellig terras, verscholen in de Blaubergse bossen.

Hulst 4, 2230 Herselt, www.facebook.com/BierkdroegDenHulst/

D. Mie Maan

In de herberg waar Elsschot vroeger een borrel kwam drinken, kan je vandaag ook iets eten. Er wordt elke dag tussen 9 en 11u ook ontbijt geserveerd.

Diestsebaan 28, 2230 Herselt, www.miemaan.be

E. Hoeve De Ploeg

In het hoevewinkeltje van De Ploeg vind je verse zuivelproducten. Melk, kazen, boter, yoghurt, ijstaarten. Het assortiment wordt aangevuld met ambachtelijke producten.

Diestsebaan 73, 2230 Herselt, hoevedeploeg.be