Delegaties van de acht landen die het project leiden, woonden de voorbije dagen ceremonies bij in de twee landen waar telescopen worden neergepoot in een gebied van honderdduizenden vierkante meters. “Wetenschappers hebben het project dertig jaar geleden bedacht, maar dit is het moment waarop het realiteit wordt”, zei professor Phil Diamond, directeur-generaal van de Square Kilometre Array Organisation, in een gesprek met de Britse openbare omroep BBC. “Na tien jaar concepten ontwikkelen, volgde nog eens tien jaar om de benodigde technologie te bedenken. Het voorbije decennium is het gedetailleerde ontwerp uitgewerkt en hebben we de locaties uitgezocht. Tot slot moesten we bij overheden aankloppen voor onze financiering.”

De telescoop wordt gebouwd in gebieden die al op kleinere schaal voor radioastronomie worden gebruikt. Het project omvat bijna 200 parabolische schotelantennes en maar liefst 131.000 laagfrequente dipoolantennes, die een beetje op kerstbomen lijken. Dit geeft de Square Kilometre Array een ongeëvenaarde gevoeligheid en resolutie bij het aftasten van de ruimte.

De telescoop zal hierdoor ook zeer zwakke radiosignalen kunnen detecteren die afkomstig zijn van kosmische bronnen op miljarden lichtjaren van de aarde. Wetenschappers hopen ook signalen te capteren die in de eerste paar honderd miljoen jaar na de oerknal zijn uitgezonden.

Een van de grote opdrachten van de Square Kilometre Array het traceren van de volledige geschiedenis van waterstof, het meest voorkomende element in het heelal. De telescoop zou in staat zijn om de aanwezigheid van waterstof te detecteren nog vooraleer de eerste sterren werden gevormd.

Het project kostte al zo’n 500 miljoen euro en verwacht wordt dat de kostprijs in 2028 zal oplopen tot twee miljard euro. Op dat moment zal de Square Kilometre Array in het totaal 500.000 vierkante meter beslaan, maar dit kan nog uitgebreid worden tot een vierkante kilometer als meer landen zich bij de organisatie aansluiten.

De huidige leden Zuid-Afrika, Australië, het Verenigd Koninkrijk, Italië, Nederland, Portugal, China en Zwitserland hebben het verdrag reeds geratificeerd. Ook Frankrijk, Spanje en onlangs ook Duitsland zijn toegetreden. Canada, India, Zweden, Zuid-Korea en Japan hebben aangegeven ooit te willen toetreden. “En we zijn ook in gesprek met andere landen om te zien of zij belangstelling hebben voor toetreding tot het observatorium”, besluit professor Diamond.